Page 8 - Tạp chí Tân Trào số 16

6 TAÂN TRAØO (Soá 16 thaùng 9/2022)

Chuyeän oâng Cöûu Ñan (“Cöûu” laø moät phaåm haøm rôm (khu daõy Vieät kieàu, nay thuoäc phöôøng Taân
thaáp nhaát trong cheá ñoä phong kieán) laøm vieäc cho Quang) beøn baùo cho daân laøng boû troán. Nghe noùi
Phaùp, thoâng gia vôùi oâng Doan, ngöôøi laøng. Sau khi caû moät “com-ba-nhi” ngöôøi vaøo ñaùnh. Daân laøng voäi
Phaùp thaát thuû Cöûu Ñan laïi quay sang laøm vieäc cho sô taùn khoûi nhaø, xuoáng caùc ñoài goø phía döôùi ñoàng.
Nhaät. Nhôø vaäy, oâng naøy coù nhieàu tieàn mua thoùc cuûa khoâng tìm ñöôïc ngöôøi, nhöõng keû ñöôïc thueâ vaøo
daân, roài cho daân quanh vuøng vay thoùc naëng laõi. Ñeán laøng ñaäp phaù nhaø cöûa, noài nieâu, chum vaïi, hoa maøu
muøa thu hoaïch, thoùc töø khaép nôi gaùnh veà ñeå taïi nhaø tan hoang, nhö baõi chieán tröôøng (teân moät soá nhaân
oâng Doan. Moät hoâm, kho thoùc cuûa Cöûu Ñan cuøng vaät ñaõ ñöôïc thay ñoåi).
ba ngoâi nhaø lieàn keà ñaõ bò löûa thieâu ruïi. Nguyeân nhaân Sau ngaøy giaønh ñöôïc chính quyeàn caùch maïng,
laø do “vôõ tænh” moät soá ngöôøi ra phoá laáy xaêng daàu ñeå ngöôøi daân xaén tay vaøo xaây döïng cuoäc soáng môùi.
söû duïng, do khoâng bieát caùch baûo quaûn neân gaây ruoäng ñaát ñöôïc chia cho moïi ngöôøi. Nhöõng teân
chaùy. (“Vôõ tænh” laø thôøi ñieåm trong vaø ngay sau ngaøy ruoäng, gaén lieàn vôùi chuû hoä vaãn coøn maõi cho ñeán hoâm

thò xaõ Tuyeân Quang môùi giaønh ñöôïc chính quyeàn, chín saøo baø Quoác, baûy saøo Caùnh Buoàm oâng Dö…
17/8/1945). Daân trong laøng ra phoá laáy nhöõng gì coù Daân laøng khai phaù ñaát hoang caáy luùa, troàng
theå. Coù ngöôøi laáy bao taûi veà traûi giöôøng naèm cho aám. khoai. luùc ñaàu xaõ coù teân Phuù Coác, sau ñoåi thaønh
Ngöôøi nhaët thuøng, vaïi, noài nieâu. Boá toâi ra tænh baét Vinh Phuù. Naêm 1969, xaõ saùp nhaäp vôùi xaõ kim
ñöôïc hai con meøo, bò chuû boû rôi mang veà… Thaéng, ñoåi thaønh xaõ kim Phuù. Caùnh ñoàng caùc xaõ
Nöôùc Vieät Nam Daân Chuû Coäng hoøa ñöôïc thaønh kim Phuù, höng Thaønh, yû la laø moät thung luõng roäng
laäp. Chuû tòch uûy ban haønh chính xaõ baáy giôø laø oâng nhaát tænh Tuyeân Quang. Vaøo muøa möa, nöôùc töø
laâm Ngoïc Sôn, haøng ngaøy qua laøng. Cöûu Ñan yeâu soâng loâ traøn vaøo, ngaäp tôùi ba phaàn tö dieän tích ñaát
caàu Chuû tòch xaõ giaûi quyeát ñeàn buø cho mình soá thoùc ruoäng vaø nhaø ôû. Baét ñaàu töø Ngoøi Chaû, luõ aøo aït daâng.
bò chaùy. khoâng coù chöùng cöù, vieäc chöa ñöôïc giaûi Coù naêm ñeán ba boán con nöôùc. Bieát bao nhaø cöûa,
quyeát, theá laø Cöûu Ñan, vôùi gioïng huyeânh hoang lôïn gaø, taøi saûn vaø hoa maøu bò nöôùc cuoán ra soâng.
caùc anh khoâng neå “nhaø chöùc traùch” aø(?) Saün moái Nhöng roài chæ vaøi thaùng sau, ñaát ñoàng laïi khoâ caïn.
caêm thuø boïn Vieät gian baùn nöôùc, haïi daân, oâng cuï Noâng daân thieáu nöôùc saûn xuaát vuï ñoâng xuaân.
Thaéng ñaõ duøng caây goäc tre neùm vaøo moät ngöôøi lính Nhöõng caùnh ruoäng phía treân cao khoâ caïn boû hoang.
khoá ñoû. laõo Cöûu Ñan, giöông oai, thaùch thöùc, noùi: Cuoái naêm 1949, tænh Tuyeân Quang khôûi coâng ñaøo
Caùc anh daùm ñoäng vaøo “nhaø chöùc traùch” haû? Theá moät con möông lòch söû - Möông kim Thaéng. Boá toâi
laø moïi ngöôøi xoâng vaøo, duøng gaäy, caây phang cho coøn nhôù nhö in, hình aûnh cuûa oâng noäi toâi, buoåi ñaàu
Cöûu Ñan moät traän nhöø töû. Ñoaïn xöông oáng chaân, tieân nöôùc chaûy veà ruoäng. oâng rong traâu ñi caøy vaø

gaàn maét caù cuûa Cöûu Ñan bò gaõy hôû, maùu beâ beát. noùi: “Bao nhieâu côm ñuøm, côm naém, môùi coù ngaøy
Daân laøng khieâng laõo ra gaàn buïi tre ñeå. Maáy hoâm hoâm nay!”.
sau, con trai Cöûu Ñan teân laø Dieân thueâ moät soá Nguoàn nöôùc cuûa möông ñöôïc chia seû töø con
ngöôøi trong ñoaøn Thuyeàn saét vaøo laøng ñaùnh baùo Ngoøi Chaû, khôûi nguoàn töø daõy nuùi Nghieâm. Theá heä
thuø. Treân ñöôøng ñi baùn khoai lang veà, oâng Quaûng hoïc troø chuùng toâi gaén lieàn vôùi con möông naøy. Con
gaëp nhöõng ngöôøi naøy ñang taäp trung taïi phoá Coång möông chaûy doïc tuoåi thô moãi ngaøy tôùi tröôøng. hai