Page 46 - Tạp chí Tân Trào số 15

44 TAâN TRAØO (Soá 15 thaùng 8/2022)

chaéc haún ñang ñung ñöa nhöõng quaû to troøn. Cuõng coång ñoàn, anh Cöôøng vöøa chæ tay giaûng giaûi. Vaøo
chæ môùi nhö vöøa hoâm qua, hoa leâ vaãn coøn xoøe ra beân trong, khoaùt moät voøng tay roài anh laïi noùi: “Xung
nhöõng caùnh maøu traéng ngaø. Nhôù laém nhöõng gioït quanh ñaây laø heä thoáng nhaø giam, voïng gaùc, nhaø
söông mai coøn vaán vöông ñoïng laïi treân nhöõng caùnh thoâng tin. Naêm 1939, khi phong traøo caùch maïng ôû
hoa, ngoïn laù. Vieät Nam phaùt trieån nhöõng böôùc tieán môùi, thöïc daân
Trôøi chieàu ôû mieàn sôn cöôùc, ñaùm maây treân ñænh phaùp ñaõ bieán nôi naøy thaønh ñòa ñieåm giam giöõ caùn
nuùi xaø daàn xuoáng maët soâng, nhöõng côn gioù maùt lòm boä caùch maïng, hoï chuyeån moät soá tuø nhaân chính trò
töø phía döôùi maët hoà, xoâ ñuoåi ñaùm maây soâng traøn vaøo töø Sôn la, hoûa loø, phuù Thoï… leân ñaây ñeå giam giöõ”.
thò traán. Chaäp toái, con phoá nhoû beân soâng ñaõ röïc leân Nhìn theo tay anh chæ, toâi thaáy ñoàn lính chæ coøn ñoù
aùnh ñeøn vaøng. hôi nöôùc uøa vaøo laøm caùi noùng buoåi nhöõng böùc töôøng coå kính vaø trô troïi cuûa traïi lính naêm
chieàu bò bay daït, chaïy saâu vaøo chaân nuùi, ñaâu ñaây xöa, töôøng thaønh ñaù reâu phong vôùi nhöõng loã chaâu
chæ thaáy coøn chuùt hôi noùng rôi rôùt laïi treân noùc nhöõng mai söùt seïo, boát gaùc kieân coá kia nay cuõng bò söùc
ngoïn ñeøn ñöôøng. naëng cuûa thôøi gian ñeø leân theâm giaø coãi. Chæ coù
Traêng ñeâm treân reûo cao phuû xuoáng khaép nuùi nhöõng ñaùm caây teách to lôùn vôùi taùn laù xanh phuû kín
röøng maøu baøng baïc, nhöõng tia saùng loùng laùnh töø loái vaøo, lôùp da ngoaøi cuûa caây cuõng ñaõ xuø xì, meo
döôùi maët hoà haét leân bôø nöôùc, gioù nheø nheï thoåi laøm moác, nhöng nhöõng ngoïn choài non kia vaãn xanh leân

ñung ñöa nhöõng caønh laù beân hoà, nhö coâ gaùi Dao moät maøu khaùt voïng.
ñöùng beân bôø suoái ñang soi mình laøm duyeân. Khi aùnh Nhaø thô Taï Baù höông ôû hoäi Vaên hoïc Ngheä thuaät
traêng ñaõ leân qua ñænh nuùi, moïi aâm thanh ôû nôi naøy Tuyeân Quang ñi ñeán ñaâu laø hoûi thaêm ngay nhöõng
ñeàu laëng taét, chæ coøn tieáng doøng Gaâm rì raàm, ruû nhau ngöôøi giaø taïi nôi ñoù, anh luoân tay ghi cheùp, kieám tìm
laën xuoáng buïng hoà. vaø gôïi laïi nhöõng kyù öùc cuûa caùc giaø veà phong tuïc xöa
Khi aùnh ban mai baét ñaàu roïi chieáu leân caùc ngoïn ôû baûn mình, nhaát laø nhöõng ñieäu Sình ca, paùo dung
nuùi cao, xeù toang nhöõng ñaùm maây traéng, roài ngaäp hay Coïi coå maø chuùng toâi cuõng... chaû hieåu gì. Sau khi
traøn ra khaép nhöõng noùc nhaø, baõi coû. Ñaùm hôi söông thaêm thuù caûnh quan, taàn ngaàn ñöùng tröôùc nhaø bia
phaûng phaát treân maët hoà chôït böøng tænh giaác bôûi töôûng nieäm, anh ñoïc cho chuùng toâi nghe baøi thô cuûa
nhöõng laøn gioù maùt cuoän laáy ñöa veà ñænh nuùi. nhaø caùch maïng Xuaân Thuûy, vieát trong thôøi gian bò
Giuïc giaõ nhau qua caây caàu Ñöôøng Aâm noái lieàn giam ôû ñaây:
hai beân bôø soâng Gaâm, anh löu Baù Cöôøng laøm vieäc Ai ñöa ta ñeán Baéc Meâ
taïi uûy ban huyeän Baéc meâ ñöa chuùng toâi sang tham Nuùi cao voøi voïi, nöôùc khe rì raàm
quan Khu Di tích lòch söû Caêng Baéc meâ, naèm taïi xaõ Chaân non cuoàn cuoän soâng Gaàm
Yeân Cöôøng. Thì ra di tích naøy ñaõ ñöôïc ngöôøi phaùp Söôøn non, con hoå noù naèm töï nhieân
xaây döïng töø tröôùc naêm 1938 cuûa theá kyû XX. Ôû ñaây,
ngöôøi phaùp coù theå kieåm soaùt toaøn boä tuyeán giao Coû tranh daøy ñaëc boán beân
thoâng noái lieàn ba tænh haø Giang - Cao Baèng vaø Muoãi röøng, vaét ñaù laïi theâm dón moøng
Tuyeân Quang. “Caêng” trong tieáng phaùp laø ñoàn binh Ñoàn taây nghieâm ngaët canh phoøng

hay traïi lính, coøn “Baéc meâ” tieáng ñòa phöông laø paéc Moät khu bieân giôùi bòt buøng vaøo ra
mìa, nghóa laø cöûa ngoøi ñoå vaøo soâng - vöøa böôùc ñeán OÂ hay! ta laïi laø ta