Page 43 - Tạp chí Tân Trào số 20
P. 43
Vaên 41
ngheäTuyeân Quang
coäi nguoàn
caùiñeïp
buùt kyù cuûa cao xuaân THaùi
gheành, ngoï baùo 1933, coù leõ laø baûn tieâu bieåu nhaát, theå hieän böùc cha gaû cho tuø tröôûng höng Toâng, moät ngöôøi coù coâng baûo veä
tranh töông ñoái toaøn caûnh, töôi ñeïp, kyø vó cuûa non nöôùc xöù Tuyeân: giang sôn, traán giöõ bieân aûi choáng giaëc ngoaïi xaâm. Theá kyû XV
“Huøng Löông, Soi Sính chaïy daøi/Ngoïn saøo saùng toû daùng trai anh (khoaûng naêm 1552), nhaø Maïc xaây thaønh ñaép luõy ôû moät soá nôi,
huøng/Ñaåy leân nghæ maùt boùng sung/Treøo qua Vöïc Noû, tôùi cuøng Hoøn vaø Tuyeân Quang laø nôi vöông trieàu nhaø Maïc choïn laøm choán ñònh
Vang Soâng Gaâm nöûa ñuïc, nöûa trong/Soâng Caû maùi höõu, coù gaønh ñoâ khi thaát theá, bôûi cuoäc trung höng cuûa nhaø Leâ, coù söï phoø giuùp
Ba Vua...”. cuûa Chuùa Trònh vaø Chuùa nguyeãn. Vöông trieàu naøo cuõng vaäy, duø
Cuøng maïch nguoàn caûm xuùc aáy hoïc giaû nguyeãn Vaên baân theá ñònh ñoâ ôû ñaâu, ngoaøi vua chuùa, quan laïi, hoaøng thaân quoác thích,
kyû 19, trong baøi kyù phong thoå Tuyeân Quang vieát: “Tænh ñoùng ôû coøn caû moät baàu ñaøn theâ töû, cung taàn, myõ nöõ, tì thieáp, cuøng vôùi
ñaát xaõ yû La laø sôû taïi huyeän yeân sôn, quanh coù nuùi ñaát laàn quaùch ñoäi quaân binh khoûe maïnh, theo haàu vaø baûo veä. rieâng nhöõng
xaây ngoaøi, tröôùc maët coù soâng Loâ nhö caùi haøo boïc laïi. Tænh ñoùng ngöôøi con gaùi saéc nöôùc höông trôøi, ngoaøi veû ñeïp, hoï coøn ñöôïc
ngoaûnh maët xuoáng soâng Loâ, taøu thuûy ñi laïi luoân, thuyeàn beø ñoâng daïy baûo tæ mæ veà gia phong, leã nghóa pheùp taéc, do vaäy caùi ñeïp trôû
nhö kieán, vaän taûi, buoân baùn saàm uaát…” Ñeå bieát, Tuyeân Quang neân hieàn thuïc.
khoâng chæ coù phong caûnh höõu tình, coøn laø ñaàu moái giao thoâng, naèm trong vuøng khí haäu röøng nhieät ñôùi, Tuyeân Quang coù
troïng ñieåm kinh teá, vò trí quoác phoøng hieåm yeáu vuøng cöûa ngoõ phía löôïng möa haèng naêm khaù lôùn (1.500 mm - 1.800 mm) vaø khoâng
baéc. neân caùc trieàu ñaïi phong kieán, xem Tuyeân Quang laø vuøng khí thöôøng coù ñoä aåm cao (85%) khí haäu töông ñoái oån ñònh. nhieät
o
o
ñaát pheân daäu hieåm yeáu ôû phía baéc. neân nhöõng vò tuø tröôûng, toäc ñoä trung bình haèng naêm töø 22 C - 23 C, ñöôïc coi laø maùt meû,
tröôûng ôû ñaây coù nhieàu thanh theá vôùi cö daân baûn ñòa. Vaø ñeå giöõ khoâng khí trong laønh. Ñòa hình coù nhieàu nuùi cao, röøng raäm, heä
vöõng pheân daäu nôi bieân aûi, nhaø nöôùc phong kieán thöôøng keát giao thoáng soâng suoái daøy ñaëc, khoaûng 500 con soâng suoái lôùn nhoû
maät thieát vôùi caùc vò tuø tröôûng, toäc tröôûng. hoï duøng nhieàu keá saùch bao quanh. soâng Loâ, soâng gaâm, phoù Ñaùy laø nhöõng con soâng
ñeå trò nöôùc nhö: Khoan söùc daân, phaân chia ruoäng ñaát, giaõn söu lôùn ñem laïi cho ngöôøi daân nhieàu saûn vaät caù toâm, trong ñoù coù caùc
thueá, keå caû vieäc gaû coâng chuùa, quaän chuùa cho hoï, bieåu thò loøng loaøi caù quyù nhö: Caù chieân, caù boãng, caù chình, ñaëc bieät laø daàm
tin. Minh chöùng laø baøi vaên bia baûo ninh suøng phuùc töï bi. (Vaên xanh, anh vuõ moät loaïi caù tieán vua noåi tieáng. phuø sa maøu môõ boài
bia chuøa baûo ninh suøng phuùc) thuoäc xaõ yeân nguyeân (Chieâm ñaép bao ñôøi laøm cho ñaát ñai Tuyeân Quang trôû neân phì nhieâu, vôùi
hoùa) khaéc baèng chöõ haùn töø theá kyû 13, caùch nay 900 naêm, coù ghi nhieàu chuûng loaïi luùa gaïo, caây traùi quyù hieám. röøng Tuyeân Quang
teân coâng chuùa Khaâm Thaùnh, con vua nhaø Traàn. naøng ñöôïc vua hieän giôø laø treân nöûa trieäu ha, goàm röøng nguyeân sinh, röøng
