Page 16 - Tạp chí Tân Trào số 16

14 TAÂN TRAØO (Soá 16 thaùng 9/2022)

ñöôïc truyeàn töø ñôøi naøy sang ñôøi khaùc cho ñeán ngaøy hoïc ñeà nghò Boä Vaên hoùa, Theå thao vaø Du lòch ñöa
nay, baèng nhöõng vaên töï vaø truyeàn mieäng qua caùc thöïc haønh then vaøo danh muïc then laø di saûn vaên hoùa
theá heä hoïc laøm then. Nhöõng ngöôøi laøm then ñeàu laø phi vaät theå quoác gia. Coù laàn ngoài noùi chuyeän veà then,
nhöõng ngöôøi daân lao ñoäng, hoï thöøa höôûng nhöõng chò hueä baûo:
kinh nghieäm cuûa cha oâng, naém ñöôïc nhöõng phong - Tröôùc tieân coù theå khaúng ñònh raèng, Then chính
tuïc taäp quaùn cuûa daân toäc, bieát höôùng daãn thöïc hieän laø moät hình thöùc sinh hoaït vaên hoaù tín ngöôõng laâu
caùc nghi leã ma chay, cöôùi xin, caàu cuùng... ñöôïc moïi ñôøi cuûa ngöôøi Taøy, Nuøng, Thaùi anh aï. rieâng veà nghi
ngöôøi yeâu meán vaø nhôø ñeán. Nhö vaäy oâng coù theå hieåu leã then noù coù vò trí heát söùc quan troïng trong ñôøi soáng
moät caùch noâm na raèng, then baét nguoàn töø cuoäc soáng tinh thaàn, tín ngöôõng cuûa ñoàng baøo, giuùp con ngöôøi
lao ñoäng cuûa nhaân daân. ñònh ra nhöõng giaù trò ñaïo ñöùc, thaåm myõ vaø moät soá
Ôû Tuyeân Quang, then mang ñaëc tröng vaên hoùa quy phaïm trong loái soáng, öùng xöû, phaûn aùnh muoân
cuûa coäng ñoàng daân toäc Taøy, chöù ngöôøi Nuøng cuõng maët cuoäc soáng cuûa con ngöôøi. Tuy nhieân theo thôøi
ít khi söû duïng then trong ñôøi soáng tinh thaàn cuûa hoï. gian, tröôùc nhöõng ñoåi thay maïnh meõ cuûa cuoäc soáng,
Baèng chöùng laø, trong nhöõng naêm qua, caùc lôùp daïy then Taøy coù nhöõng bieán ñoåi saâu saéc. Cuøng vôùi vieäc
haùt then, ñaøn tính cho boïn treû ñöôïc môû ra thöôøng toàn taïi, duy trì doøng then coå phuïc vuï ñôøi soáng tín
xuyeân ôû taát caû caùc huyeän, thaønh phoá, nhöng ñeàu laø ngöôõng laø chuû yeáu, ngaøy nay ñoàng baøo Taøy coøn
do caùc ngheä nhaân then cuûa daân toäc Taøy ñaûm nhaän. phaùt trieån maïnh meõ doøng then môùi, phaûn aùnh tình
Döôøng nhö ñang coù söï mai moät neùt ñaêc tröng vaên yeâu queâ höông, ñaát nöôùc, cuoäc soáng, söï bieán ñoåi
hoùa trong coäng ñoàng ngöôøi Nuøng chaêng? Ñaây chæ cuûa then Taøy ôû Tuyeân Quang ñöôïc theå hieän qua
laø caâu hoûi, chöù khoâng phaûi lôøi khaúng ñònh, vì toâi chöa nhöõng khaùc bieät veà chuû theå, noäi dung khuùc haùt, qua
coù ñuû thôøi gian vaø söï hieåu bieát cuûa mình ñeå laën nguïp ñoái töôïng tham gia, qua khoâng gian dieãn xöôùng vaø
trong khoâng gian vaên hoùa cuûa hoï. Nhöng, rieâng vôùi hình thöùc toå chöùc.
ngöôøi Taøy ôû Tuyeân Quang thì toâi coù theå khaúng ñònh Thì haún laø nhö theá, bôûi vì then chính laø moät hình
raèng, trong ñôøi soáng thöôøng nhaät töø xöa kia, ngöôøi thöùc sinh hoaït vaên hoaù truyeàn thoáng, phaûn aùnh hieän
Taøy hoaøn toaøn leä thuoäc vaøo thieân nhieân. Vì vaäy, ñoàng thöïc ñôøi soáng xaõ hoäi cuûa toäc ngöôøi trong caùc giai
baøo ñaõ bieát söû duïng caùc nguyeân vaät lieäu saün coù ñoaïn lòch söû. Cuoäc soáng hieän taïi ñang coù söï bieán
trong cuoäc soáng ñeå cheá taïo caùc nhaïc cuï ñôn giaûn, ñoåi, theá neân then cuõng coù söï bieán ñoåi cho phuø hôïp
trong ñoù coù caây ñaøn tính. loaïi nhaïc cuï naøy ñöôïc söû vôùi cuoäc soáng hôn. Ngoaøi caùc baøi then coå, nhieàu
duïng trong nghi leã then. Ñaøn tính ñöôïc laøm töø quaû ngheä nhaân ôû Tuyeân Quang cuõng boû thôøi gian saùng
baàu khoâ, gaén leân maët caét moät mieáng vaùn moûng, daây taùc, ñaët lôøi môùi cho then. Noù laø söï keá thöøa, phaùt
ñaøn ñöôïc laøm töø tô taèm. Ñoàng baøo Taøy coøn löu trieån vaø mang laïi nhöõng giaù trò thaåm mó môùi, nhaän
truyeàn nhieàu truyeàn thuyeát veà then vaø caây ñaøn tính. thöùc môùi. Toâi ñaõ töøng nhieàu laàn ngoài vôùi caùc ngheä
Töø nhöõng caâu truyeän ñöôïc löu truyeàn, coù theå thaáy nhaân then beân beáp löûa nhaø saøn, hoaëc ñeán vôùi caùc
lôøi haùt then, cuøng caây ñaøn tính cuûa daân toäc Taøy ñaõ lôùp daïy haùt then cho boïn treû, khi tieáng ñaøn tính caát
ra ñôøi töø raát laâu, trôû thaønh saûn phaåm tinh thaàn ñi vaøo leân cuøng vôùi lôøi then, luùc aáy toâi nhö coù caûm giaùc
thaàn thoaïi, coå tích, ñöôïc truyeàn töø theá heä naøy sang ñöôïc chaïm vaøo giaù trò nguoàn coäi, ñöôïc laën nguïp vaø
theá heä khaùc. bay leân theo tieáng traàm, tieáng boång cuûa nhöõng caâu
Chò Ma Thò hoàng hueä, coâng taùc ôû Baûo taøng tænh, then khoâng tuoåi. Döôøng nhö then coù söùc huùt moät
laø moät trong nhöõng ngöôøi tröïc tieáp laäp hoà sô khoa caùch kì laï, khieán traùi tim con ngöôøi ta cöù maõi môû ra