Page 16 - Tạp chí Tân Trào số 20

M öøngxuaân
14 Quyù Maõo Soá 20+21 thaùng 1+2 naêm 2023

may, caùnh trai ñinh trong baûn ngöôøi Dao naø Laï thaáy vaäy ñeàu moät vieäc, hoï vöøa laøm vöøa noùi chuyeän ran leân, nhö xua ñi veû u

xuùm vaøo moãi ngöôøi moät tay, thaønh ra chuyeán vaøo phia Muoàn cuûa tòch, huyeàn bí cuûa ñaïi ngaøn. Thaáy toâi, anh Chung möøng laém. anh
chuùng toâi nhaøn hôn ñi raát nhieàu. sau khi trao ñoåi ngaén, caû ñoaøn ngöøng tay, quay laïi nôû nuï cöôøi töôi roùi, roài voäi vaõ keùo toâi ñeán tröôùc
chia laøm ba nhoùm, hoái haû leân ñöôøng. nhoùm ngöôøi ñi tröôùc, guøi moät hoá roäng côõ moät gian nhaø, ñaát ñaù ôû ñaáy ñang ñöôïc ñaøo bôùi

quaåy taáu, tay laêm laêm con dao phaùt doïn ñöôøng. nhoùm thöù hai tung leân, saâu luùt ñaàu ngöôøi.
thì kheânh vaùc maùy. Ñi sau cuøng laø nhoùm ngöôøi ñaûm nhieäm coâng - Coâng vieäc khai quaät ñang ñöôïc tieán haønh khaån tröông. Theo

vieäc guøi theâm löông thöïc vaø thöïc phaåm ñeå tieáp teá cho ñoaøn khaûo nghieân cöùu böôùc ñaàu cho thaáy, caùc lôùp vaên hoùa ôû ñaây thuoäc vaên
coå ñang thöïc hieän coâng vieäc khai quaät di chæ ngöôøi tieàn söû trong hoùa hoøa bình, giai ñoaïn muoän, nieân ñaïi keùo daøi töø khoaûng saùu
hang ñaù phia Muoàn. Tuy chia ba nhoùm, nhöng caùc nhoùm chæ ñi ñeán baûy nghìn naêm veà tröôùc ñaáy.

caùch nhau ñoä möôi böôùc chaân. Chuùng toâi cöù nhaèm theo loái moøn Toâi laëng leõ quan saùt moïi ngöôøi trong ñoaøn khaûo coå ñang taát
cuûa con ñöôøng röøng maø ñi, nhieàu ñoaïn gaëp doác ñoå ngöôïc ñeán baät laøm vieäc. Tieáng noùi cöôøi lan xa caû moät khu röøng roäng, aåm

töùc ngöïc. Caû ñoaøn thaám meät, röøng vaãn moät maøu xanh ngaèn ngaët öôùt. Caùnh phuï nöõ thì ñaûm nhieäm coâng vieäc ñöa ñaát töø khu vöïc
treân ñaàu, khieán nhöõng tia naéng gay gaét cuûa muøa haï khoâng theå khai quaät di chæ khaûo coå ñoå leân caùi saøng ñan maét caùo. Toaøn boä
naøo xuyeân qua noåi lôùp laù ken daøy. phaàn ñaát naøy chaûy qua saøng, roài truùt xuoáng ñaát, phía treân maët

Toâi hoûi: saøng loä ra hieän vaät di chæ coøn soùt laïi. Caùnh ñaøn oâng ôû Vieän Khaûo

- phia Muoàn coù nghóa laø gì? coå thì tay laêm laêm caùi bay nhoû, laëng leõ laät tìm trong töøng thôù ñaát
Caùnh trai baûn, baûo: Theo phieân aâm töø tieáng ñòa phöông, phia nôi loøng hang. Coâng vieäc ñaõ maáy ngaøy nay cuûa hoï dieãn ra ñeàu
Muoàn coù nghóa laø ruoäng cuoái muøa. Theá môùi bieát, reûo ñaát treân ñaën nhö vaäy. Toâi laëng leõ ñöùng quan saùt, loøng roän leân bao ñieàu

non ngaøn naøy, moãi ñòa danh ñöôïc goïi teân ñeàu mang yù nghóa maø nhö thaáy caû quaù khöù toå tieân cuûa ngöôøi Vieät coå ñang hieän veà.
rieâng cuûa noù. Luùc ngang qua traûng ruoäng xanh noõn naø, caùnh baát chôït, toâi nhìn leân caùi voøm hang nhö caùi pheãu ñang phình ra,

trai baûn keå, phia Muoàn laø moät hang ñoäng raát roäng, mang veû ñeïp nom nhö muoán nuoát chöûng caû maáy chuïc con ngöôøi vaøo trong
meâ hoaëc vôùi nhöõng doøng nöôùc chaûy ngaàm töø trong loøng hang caùi mieäng xaùm laïnh aáy. phía treân ñaàu, röøng laøo xaøo toûa boùng,
ra. Qua baøo moøn cuûa thôøi gian, hang ñoäng naøy hình thaønh neân mang theo hôi laïnh toaùt ra töø traàm tích ñaù vaø nhöõng ngoïn gioù ñi

nhöõng nhuõ ñaù coù hình thuø ñoäc ñaùo. Moät soá hoä ñoàng baøo trong hoang. naèm saâu trong caùnh röøng giaø vôùi nhieàu ñoäng, thöïc vaät
baûn khai phaù traøn roäng döôùi chaân phia Muoàn, vaøo muøa thu voâ cuøng phong phuù, hang khoâng saâu, haàu heát phaàn phía cöûa

hoaïch, hoï chuaån bò thöùc aên vaø döïng laùn nghæ laïi trong hang, chôø hang ñeàu nhaän ñöôïc aùnh saùng töï nhieân. Treân beà maët cöûa hang,
ñeán khi thu hoaïch luùa, phôi khoâ xong thì môùi kóu kòt gaùnh thoùc pgs. Ts Trình naêng Chung vaø ñoaøn khaûo coå ñaõ tieán haønh ñaøo
veà nhaø. Cuoäc soáng cöù baùm vaøo röøng xanh maø nuoâi nhau qua moät hoá roäng caû chuïc centimet. anh Chung khaúng ñònh, ñaây laø

bieát bao nhieâu ñôøi ngöôøi. ñòa baøn cö truù cuûa ngöôøi nguyeân thuûy. nhöõng chöùng tích cho
Ñi heát caùi traøn ruoäng cuoái cuøng, roài loäi qua khuùc suoái nhoû tröôùc thaáy, trong lôùp ñaát cuûa toaøn boä loøng hang ñaõ töøng toàn taïi hai lôùp

maët, chuùng toâi chaïm vaøo hang phia Muoàn. pgs. Ts Trình naêng vaên hoùa naèm choàng tröïc tieáp leân nhau vaø khoâng coù khoaûng phaân
Chung vaø caû ñoaøn khaûo coå ñang luùi huùi ôû ngay loái vaøo cöûa hang. caùch. Trong ñoù, lôùp vaên hoùa sôùm naèm ôû phía döôùi, coù chöùa nhieàu
Caû ñoaøn coù ñeán maáy chuïc con ngöôøi. ngoaøi soá caùn boä ñeán töø taøn tích thöùc aên, bao goàm xöông, raêng ñoäng vaät laø nhöõng loaøi

Vieän Khaûo coå hoïc Vieät nam vaø baûo taøng tænh, coøn coù theâm ngöôøi thuù nhoû, cuøng voû nhuyeãn theå nuùi. Ñaëc bieät, trong lôùp vaên hoùa
daân baûn ñòa tham gia giuùp nhöõng coâng vieäc laët vaët. Moãi ngöôøi sôùm ôû hang phia Muoàn, coøn tìm thaáy voû nhuyeãn theå bieån, laø loaøi